29.07.2018, 08:43

“BALKANSKI SLAVUJ“ PAO U ZABORAV

Valjevo i okolina iznedrili su čitavu armiju umetnika. Među njima najviše je dobrih glumaca, pisaca i muzičara. Jedna od najznačajnijih svakako je Draga Spasić, poznata glumica i operska pevačica, koju su stručnjaci nazivali "Balkanski slavuj", ali u rodnom kraju na nju više ništa ne podseća.

 

Čak se o njoj veoma malo zna pa se i dalje malo govori i piše, a 29. jula navršiće se osamdeset godina od njene smrti što  je još jedna prilika da se setimo Drage Spasić i nadležne podstaknemo da joj se na odgovarajući način oduže. Nadamo se da će u predstojećem masovnom obeležavanju naših ulica, trgova i drugih delova grada bar jedna od saobraćajnica u rodnom gradu poneti njeno ime i prezime.

 

Draga Spasić - Slika u studiju (Foto: Projekat VIF / Muzej Pozorišne Umetnosti Srbije)

Rođena je 11. februara 1876. godine u Valjevu kao Draginja Draga Stefanović, od majke Gospave i oca Mitra, poljoprivrednika slabijeg imovnog stanja poreklom iz Bosne. Osnovnu školu i četiri razreda gimnazije završila je u rodnom gradu na Kolubari, a Višu žensku školu u Beogradu. Dve godine radila je kao seoska učiteljica.

 

Osobenost i lepota njenog glasa uočeni su već na početku njenog gimnazijskog školovanja, na jednom đačkoj priredbi o Svetom Savi. Još više do izražaja došla je kao učiteljica učestvujući na više dobrotvornih priredbi; pokazavši izuzetne pevačke sposobnosti i svoj lirski sopran. Napustviši učiteljski poziv, otišla je u Beču da na dvogodišnjem kursu pevanja kod profesora Filipa Forstena školuje svoj glas.

 

Sve to omogućilo joj je da januara 1896. godine stupi u Narodno pozorište u Beograd i posveti se glumi. Već 7. jula 1897. prešla je u Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu, gde je nastupala do 1908. godine. Dakle, tu je ostala punih 11. godina i stekla slavu kao jedna od najboljih i najomiljenijih glumica i operskih pevačica u Vojvodini. Njen pevački talenat odmah je zapažen i ona je postala nosilac repertoara u komadima sa pevanjem. U Novom Sadu zasnovala je i braćnu zajednicu sa Dimitrijem Mitom Spasićem karakternim glumcem čije je prezime uzela.

 

U Narodno pozorište u Beograd vratila se 1908. i u njemu ostala do početka Prvog svetskog rata. Kraće vreme je boravila u Parizu, gde je i dalje usavršavala pevanje. Tokom ratnih zbivanja radila je kao dobrovoljna bolničarka u Okružnoj bolnici u Nišu, gde je povremeno priređivala koncerte u korist ranjenika. Posle rata ponovo se vraća u naš glavni grad i nastavlja plodan umetnički rad sve do penzionisanja (1925). U to vreme često gostuje i u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu. Vremenom je postala prva primadona beogradske Opere.

 

Ostvarila je veliki broj uspešnih uloga u raznim komadima s pevanjem, takođe i u operama i operetama. Ostala je zapamćena po ulogama: Kate (Riđokosa), Jelke Čizmićeve  (Seoska lola), Ruže (Devojačka kletva), Rozalinde, Dr Falke (Slepi miš), Denize (Mamzel Nituš), Jovanke (Proba za operu), Ruže (Pustinjakovo zvono), Lole (Kavalerija Rustikana), Julije (Prisni prijatelji), Ane Dembi (Kin), Evice (Ciganin), Zlate (Mena), Sestre Batrićeve (Gorski vijenac), Ele Delahej (Karlova tetka), Aleksije (Lažni car Dimitrije), Carice nad vilama (Pribislav i Božana), Viorike (Vračara), Baronice de Bilov (Madam San-Žen), Nerise (Mletački trgovac), Agate (Vilenjak), Milice (Svatovi), Marije (Suđaje), Fanšete (Ženidba pri fenjerima), Desanke (Divljuša) i  Jelene (Mišolovka). Nesumnjivo najpoznatija uloga koju je tumačila svakako je Koštana, u istoimenoj predstavu. Veoma zapažene role odigrala je u operama Boemi, Trubadur, Vilenjak i Pajaci, između ostalih.

 

Draga Spasić u ulozi Koštane (Foto: Projekat VIF / Muzej Pozorišne Umetnosti Srbije)

Ipak, posebno se proslavila igrajući Koštanu. Njen glas sa pesmama iz Koštane sačuvan je i na najstarijim gramofonskim pločama, snimanim u Srbiji u vremenu oko 1905. godine. Dvadesetpetogodišnjicu umetničkog rada proslavila je ulogom Koštane, a tom prilikom autor Bora Stanković, u znak priznanja za izvanrednu igru, uručio joj je lovorov venac.

 

U međuratnom periodu Draga Spasić deklarisala se i kao pristalica levičarskog pokreta zbog čega je imala problema sa policijom. U njihovim izveštajima bila je označena kao "prononsirana komunistkinja". Istovremeno poznati kompozitor Miloje Milojević nazvao je srčanim i svesnim borcem za novo doba. 

 

Sa uspehom je gostovala u Bugarskoj, kao i u SAD kod srpskih iseljenika kojima je priređivala koncerte narodnih pesama. U tadašnjem pozorišnom svetu i kod publike ostala je upamćena kao kompletna umetnička ličnost: darovita glumica, talentovana pevačica sa sigurnom pevačkom tehnikom, čistog i jasnog glasa, lepe pojave i dinamičnog temperamenta.

 

Draga Spasić - Slika napolju u uniformi (Foto: Projekat VIF / Muzej Pozorišne Umetnosti Srbije)

Zašto ne istaći da Draga Spasić nikad nije zaboravila svoj rodni kraj. Pored poseta raođacima i prijateljima, raspolažemo podacima da je najmanje dva puta imala javne nastupe u ovom gradu. Tokom 1909. i 1926. godine učestvovala je na priredbama u Valjevu. Ostalo je zabeleženo da je 1926. godine posetila i istorijsku Brankovinu, da je  tom prilikom obišla čuveni istorijski kompleks i poklonila se senima slavnih Nenadovića.

 

Preminula je 29. jula 1938. u Beogradu a sahranjena je na Novom groblju u Beogradu.

 

Mada je u Novom Sadu boravila relativno kratko, Novosađani su je voleli i prihvatili kao jednu od najznačajnijih ličnosti iz oblasti kulture. U naselju Žarkovo, na teritoriji beogradske opštine Čukarica i na novosadskom Limanu po jedna ulica nosi njeno ime. Ispred službenog ulaza u Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu 1981. godine postavljena je njena bista rađena u bronzi delo Radmile Graovac.

 

Za svoj umetnički rad odlikovana je ordenima Svetog Save i Jugoslovenske krune IV reda.