18.11.2018, 12:13

AUTOR IKONOSTASA CRKVE U RIBNICI JE POZNATI SLIKAR I RATNIK

U mioničkom selu Paštriću nalazi se Crkva apostola Petra i Pavla, koja je podignuta na temeljima drevnog manastira Ribnica, koji je bio zadužbina braće Jovanovića iz Tolića. Kako se nalazi u klisuri Ribnice, pred ribničkom pećinom i na desnoj obali istoimene reke poznata je i kao Ribnička crkva.

 

Manastir je najverovatnije sagrađen u vreme Nemanjića i dugo je bio jedan od centara duhovnosti i prosvetiteljstva valjevskog kraja. Imao je bogatu biblioteku i sopstveni vodovod. Turci su ga tri puta palili, pa je dosta vrednih stvari uništeno. Stari ikonostas sa ikonama iz 18. veka premešten je u crkvu brvnaru u Planinici.

 

Najstariji pomen ribničkog manastira, pretvorenog 1837. godine u mirsku crkvu potiče iz 1657. godine, kada se pominje i ribnički iguman Avakum. Akademik Milan Đ. Milićević, zabeležio je da se on pominje još 1518. godine, verujući zapisu pronađenom u priprati gde stoji da su crkvu podigla braća Savko i Radul. Za vreme Kočine krajine crkva je spaljena, da bi tokom 19. veka više puta obnavljana. Jedan od njenih ktitora bio je kolubarski knez Raka Tešić iz Mionice. Za njenu obnovu iz 1823. godine zaslužan je knez Jovica Milutinović iz Sankovića.

 

Sadašnja crkva građena je opekom 1909. godine u srpsko-vizantijskomn stilu, po projektu arhitekte Svetozara Ivačkovića. Osnova je upisanog grčkog krsta sa prostranom oltarskom apsidom, spolja trostranom, a iznutra polukružnom i naglašenim prostorom za đakonikon i proskomidiju. Na zapadnoj strani je nesrazmerno mala priprata sa dve niše od kojih je u jednoj smešteno stepenište kružne osnove koje vodi na galeriju. U originalnoj verziji crkva je imala kupolu. Glavni portal je naglašen tremom  sa dva stuba spojena lukom. Dekoracija fasade izvedena je naizmenično horizontalnim trakama crvene i žute boje. Srednje je veličine i ukrašena lepim ikonama.

 

Njen ikonostas slikao je Kosta Josipović, poznati slikar i hrabri ratnik iz Beograda, a drvoreze je uradio Bogoljub Belić. Iako je prošlo više od veka o autoru tog ikonostasa još uvek se malo zna. Obeležavanje sto godina Velikog rata još jedna je prilika da se ta nepravda ispravi.

 

Crkva Ribnica (Foto: Željko Maksić)

Konstantin Kosta Josipović rođen je, 2. maja 1887. godine u  Beogradu. Potiče iz poznate beogradske umetničke porodice u kojoj je i brat Radivoje bio slikar, a sestre Hristina i Jelena, glumice. Osnovno i srednje obrazovanje završio je u rodnom gradu. Slikarstvom se počeo baviti još 1902. kod firmopisca i pozorišnog slikara Dominika de Andrea u Beogradu ali je zbog nekih nesporazuma sa njim posle nekoliko meseci napustio taj posao. Tu umetničku veštinu učio je u Srpskoj crtačkoj i slikarskoj školi Riste Vukanovića. Kao državni pitomac slikarstvo je nastavio na Slikarskoj akademiji u Minhenu. Tokom boravka i školovanja u Nemačkoj aktivno je učestvovao u radu Srpskog akademskog društvo Srbadija u Minhenu. Čak je 1911. i 1912. godine bio sekretar tog društva dok je predsednik bio Andra Franičević a potpredsednik  Blaža Vušković.

 

Još nije bio završio školovanje a mobilizacija za balkanske ratove zatiče ga na vojnoj vežbi kao vodnika u III četi II bataljona XVII pešadijskog puka Drinske divizije u Valjevu. Sa tom poznatom jedinicom učestvuje u oba balkanska rata i pokazuje veliku težnju za odbranu Otadžbine, hrabrost i požrtvovanje. Naročito se odlikuje vedrim raspoloženjem čime značajno doprinosi podizanju borbenog duha svojih saboraca. Posebnu hrabrost ispoljava u borbama na Babuni, kod Alinaca i Bitolja, a u selu Kukuričane sa svojim vodom uništio je jednu tursku bateriju koja im je nanosila velike gubitke zbog čega je odlikovan Srebrnom medaljom za hrabrost. U ratu sa Bugarima imao je čin rezervnog pešadijskog potporučnika, zastupao komandira čete i bio veoma zapažen u borbama na Bregalnici, Pobijenom i Govedarniku, pa je odlikovan i Zlatnom medaljom za hrabrost i unapređen u rezervnog poručnika.

 

Kao nemački student posle Sarajevskog atentata ponovo se vraća u domovinu ali je imao malih neprijatnosti od grupe tamošnjih studenata. Početak Prvog svetskog rata zatiče ga kao vodnika u XVII pešadijskom puku pa se ističe u borbi na Ceru. Za zasluge u borbama vođenim 1914. godine odlikovan je Ordenom belog orla sa mačevima, a na Vidovdan je proizveden i u čin rezervnog kapetana II klase. Tokom 1915. godine hrabro se bori na Vlasini, oko Prizrena i Skadra i povlači preko Albanije. Posle reorganizacije naše vojske na Krfu postaje komandir čete u XVII pešadijskom puku. Na Solunskom frontu bio je u prvim borbenim redovima oko Ostrovskog jezera, gde odbija oštar bugarski napad. Učestvuje i u napadu na Kajmakčalan, gde je teško ranjen  pa je upućen  na lečenje u Bizertu i Nicu  gde neprestano slika, a naročito jedrilice u luci. Već početkom  1918. godine  vraća se u svoj puk i prima Orden Karađorđeve zvezde sa mačevima IV reda. Kao rezervni kapetan I klase učestvuje u proboju Solunskog fronta gde  je ponovo teško ranjen. Preminuo je u skopskoj vojnoj bolnici 7. avgusta 1919. godine.

 

Tokom 1909. i 1910. godine slikao je ikonostas Crkve apostola Petra i Pavla u Paštrić. Tih godina naslikao je i nekoliko pejzaža među kojima su najpoznatiji Ribnička pećina i Park koje je izlagao na IV izložbi Lade u Beogradu. Prema pisanju S. Živkovića u radu Neuništivi svet duhovne lepote bio je poznat i po slici Pred Bitoljem inspirisanoj istorijskim događajem iz Prvog balkanskog rata.

 

Za razliku od epskog slikarstva Paje Jovanovića i ostalih savremenika, Josipović slika istorijski trenutak na sasvim novi i neobičan način bez tendencije ka glorifikaciji svoje vojske. Nema zaleđenog rama u kom su akteri u žaru borbe uhvaćeni u najdramatičnijem trenutku. Josipović figure slika bez portretnih karakteristika i bez težnje za karakterizacijom. Figure su tako organizovane i slikane da stvaraju vrlo ubedljivu iluziju kretanja. Godinu dana kasnije Aleksa Šantić piše pesmu sa istim nazivom, možda inspirisanu ovim ingenioznim delom Koste Josipovića. Bio je angažovan i na uređenju srpskog i turskog paviljona na međunarodnoj izložbi primenjenih umetnosti u Torinu 1919. godine. Važio je za predstavnika prve srpske moderne, a pripadao je i grupi prvih srpskih impresionista.