01.04.2015, 17:24

Valjevo, grad bolnica

Ministar kulture i informisanja u Vladi Srbije Ivan Tasovac sutra u podne u Narodnom muzeju otvoriće izložbu „Valjevo 1914-1915. godine – grad bolnica”, koja je pripremljena u spomen na velika ratna stradanja tokom epidemije tifusa prvih godina Velikog rata. Izložba je posvećena svim žrtvama, kao i svima koji su pomogli da se epidemija pobedi, bez obzira na kojoj strani su ušli u rat, jer su se svi oni u Valjevu našli u istim redovima i na zajedničkom zadatku - borbi protiv strahovite pošasti, rekli su autori izložbe Dragana Lazarević Ilić i Vladimir Krivošejev.

Konferencija za novinare (Foto: Đorđe Đoković)

Uoči otvaranja izložbe direktor Narodnog muzeja i jedan od autora izložbe dr Vladimir Krivošejev objašnjava da je težište izložbe na Valjevu kao gradu bolnici, o tome kako su različiti objekti, shodno razvoju događaja na frontu, ulazili u funkciju bolnice, tako da je praktičnoceo grad bio bolnica. „Osnovnu narativnu nit prezentacije predstavljaju dnevničke i memoarske beleške stranaca koji su u to vreme boravili u Valjevu, kao lekari ili bolničari”, kaže Krivošejev.

Na osnovu dokumtacije i arhivske građe locirano je 29 objekata koji su bili u funkciji valjevske bolnice krajem 1914. i početkom 1915. godine. „Pored bolnica, koje su postojale i pre rata kao što su bile vojna bolnica Drinske divizije i civilna okružna bolnica, otvaraju se i druge privremene bolnice, pre svega vojne, ali i pomoćne bolnice koje su u najvećem broju bile u gradskim kafanama, ali i u nekoliko kuća imućnih Valjevaca”, kaže Dragana Lazarević Ilić i dodaje da je težište izložbe na nosiocima borbe epidemije pegavog tifusa, a to su domaći i strani lekari i bolničari, a većina njih je nastradala boreći se sa velikom epidemijom, koja je odnela hiljade ljudi.

„Dnevno je u Valjevu umiralo i do 150 vojnika i civila, dok je prema raspoloživim podacima za vreme epidemije pegavog tifusa u Valjevskom kraju stradalo oko 3.500 vojnika i preko 4.000 civila, kao i veliki broj austrougarskih zarobljenika”, navodi Dragana Lazarević Ilić.

Detalj iz postavke izložbe (Foto: Đorđe Đoković)

Pored panoa, na kojima su fotografije iz perioda epidemije, zgrade i objekti u kojima je bila valjevska bolnica, vodeći eksponati, koji su izloženi, su dokumenta i arhivska građa, lekarska oprema, hirurški materijal, koji je pozajmljen iz Istorijskog muzeja Srbije, Vojnog muzeja i Muzeja nauke i tehnike. Ono što je najvrednije i najznačajnije, takođe pozajmnljeno samo za ovu izložbu, je slika Nadežde Petrović, dobrovoljne bolničarke koja je umrla u Valjevu 3. aprila 1915. godine. Vladimir Krivošejev ističe da je ovo jedna od retkih prilika da se slika, koja je simbol velikog stradanja, vidi van Beograda.

„Slika je već stigla u Valjevo, a biće izložena tek na dan otvaranja izložbe. Originalna verzija slike, koja je pozajmljena iz Muzeja savremene umetnosti, biće izložena narednih 20 dana, a nakon toga na njeno mesto dolazi reprodukcija”, kaže Krivošejev.

U prilog tome da je ovo jedinstvena prilika da Valjevci vide sliku Nadežde Petrović, koja je proglašena za kulturno dobro prve kategorije, govori podatak da je u toku postupak da se to delo proglasi za kulturno dobro nulte kategorije. Tada slika neće moći da napušta izložbeni prostor Muzeja savremene umetnosti.

Veseljko Belušević iz Centra za kulturu kaže da su se obeležavanju stogodišnjice Velikog rata i stogodišnjice smrti slikarke Nadežde Petrović, uključili su se Centar za kulturu i Valjevska gimnazija. Monodrama „Nadežda Petrović” u izvođenju glumice Narodnog pozorišta Biljane Đurović je 3. aprila u Valjevskoj gimnaziji od 20 časova.