19.07.2014, 16:20

Izložba stensila Marije Tice i Mladena Kovačevića

U okviru festivala „Grajnd on majnd“ sinoć je na Ogradnoj galeriji VAKUM a otvorena izložba stensila Marije Tice i Mladena Kovačevića.

Marija Tica rođena je 1987. godine u Kninu, završila je Fakultet za dizajn u Beogradu, odsek enterijer i nameštaj. Umetnošću se bavi ozbiljnije od 2006. godine kada počinje da oslikava zidove lokala. Sa sprejevima počinje da radi 2009. godine uz Mladena Kovačevića, kada počinju da dobijaju projekte raznih organizacija i narudžbine slika u stensilu po odabranim fotografijama. Inspiraciju pronalazi u dalekim kulturama, ženama i deci.

Marija Tica (Foto: Đorđe Đoković)

Mladen Kovačević rođen je 1988. godine u Bijeljini. Grafitima počinje da se bavi sa 12 godina, ali ozbiljnije tek posle 15-e kada počinje da radi za razne organizacije i lokale, čime se i danas bavi. Sa sprejevima počinje da radi 2009. godine sa Marijom Ticom. Pošto je muzičar inspiraciju nalazi u muzici, tako da su mu glavni motivi na slikama poznati muzičari.

Nakon izložbe, organizovana je žurka u kafiću „Džez in“.

Izložba stensila u ogradnoj galeriji (Foto: Đorđe Đoković)

Šta su stensili

Pariz je, kako kažu istoričari, grad u kome je šezdesetih godina, za vreme velikih studentskih protesta, počela istorija stensila. Upotreba stensila ili šablona koristila se za brzo ispisivanje i prenošenje parola i crtanje simbola studentskih demonstracija. Sedamdesetih se ovaj način vizuelne komunikacije prenosi u Ameriku, u Njujork. Umetnici kao poligon svog delovanja koriste vozove i metro. Deluju u potpunoj ilegali, jer je ovaj vid izražavanja stavova za većinu predstavljao samo nedolično ponašanje kojim se gradski ambijent skrnavi.

Započet kao neka vrsta, možemo reći, urbanog kiča, nastalog iz dokolice po hodnicima metroa, strit art se ubrzo preneo na ulice i postao globalni fenomen. Velike, čiste površine zgrada koje su uglavnom bile oslobođene ornamentike, bile su idealne besplatne površine za majstore grafita. Na početku, grafiti su izražavali duh protesta i sažimali različite poruke, a danas se smatraju jednim od elemenata hip-hop kulture. Polemika da li su grafiti javna umetnost ili vandalizam, razrešena je uvrštavanjem mnogobrojnih umetnika grafita u zvanične umetničke selekcije referentnih svetskih umetničkih institucija. Oni koji sada praktikuju ovaj vid izražavanja kažu da je danas aktuelan pojam strit art u stvari isto što i grafiti umetnost, jer je sve nastalo na ulici.

Stensili su posebna vrsta grafita: slova, simboli, brojevi, oblici, likovi iscrtani su pomoću šablona, obično bojom u spreju (aerosolom). Digitalna slika se najpre pretvori u crno-beli kontrast sa grafičkim filterom, odštampa se na papir ili foliju, a onda iseče skalpelom.

Prvim stensilom (na engleskom stencil, u bukvalnom prevodu matrica za umnožavanje) mogao bi se smatrati obris šake koju je, pre oko 12 milenijuma, praistorijski čovek naslonio na zid pećine i oko nje raspršio pigment, koristeći šuplju kost ili trsku. Ti prvobitni stensili su bili veoma rasprostranjeni, od Argentine do Indonezije, i mnogi su sačuvani do danas. Sličnu ali savršeniju tehniku nanošenja boje na fine svilene materijale koristili su i Japanci u srednjem veku.

Digitalna tehnologija i virtuelni domen je pomogao stensil artu da se razvija, zbog brzine komunikacije: neko postavi stensil na zid, neko to fotografiše i postavi na neki portal, i sve se odvija izvan galerija i institucija. Metode su jednostavne a ideje uglavnom napredne. Stensil je danas najpopularniji pravac u svetu strit arta i grafičkog dizajna.

Zajednička sudbina strit arta određena je činjenicom da je vek trajanja radova uglavnom kratak a budućnost neizvesna. Mimo toga, ovakva vrsta kreativnog izražavanja je i – kažnjiva. Grafiti, stensili, za policiju i zakonodavca razlikuju se po sadržaju i po mestu na kome su postavljeni, od toga zavisi da li podležu krivičnoj ili prekršajnoj odgovornosti.

Priredila Tijana Radovanović