28.08.2023, 08:58

Na rajačkoj česmi više nema vode

Deo Rajca (1200 hektara) proglašen je za Predeo izuzetnih odlika 1963. godine, a od jula 2019. je zaštićeno područje druge kategorije, regionalnog značaja (1771 hektara). Ovo je od velikog značaja za promociju Rajca i turizma.

 

Ali, na čuvenoj Rajačkoj česmi više nema vode.

 

Rajačka česma podignuta 1892. godine, delo je Martina Dalmatinca, kako su ga zvali u Slavkovici. Česmu su podigli Daničići iz Slavkovice, a njihovi potomci iz ovog sela, Cvetanovaca i Beograda i ljiška opština obnovili su je 2004. godine.

 

Na česmi piše: "Uvrati se mili rode i napi se ladne vode ovu zadužbinu podigoše Sima i Andrija sinovi Cvija i počiv Anice Daničića iz Slavkovice svome ujaku Panti i ujni Jerini Ponjavića iz Brusnice Okruga Rudnič. 1892 g."

Kosidba na Rajcu 17. jul 2018. (Foto: Miroslava Kojić)

 

Kod Rajačke česme još krajem 19. veka okupljalo se u vreme kosidbenih moba i vašara za verske praznike. Rajačke livade i pašnjaci koristile su se za ispašu stoke, koja je iz Slavkovice i drugih sela izgonjena na ove livade posle košanja, a postojale su i stočarske kolibe. Vremenom, počele su na Rajcu da se grade kuće od čvrstog materijala, a prvu je 1910. godine sazidao Milutin Ikonić iz Slavkovice, potom još neki domaćini iz zaseoka Ikonići.

 

I kasnije su građene stočarske kolibe na Rajcu, a pred Drugi svetski rat izgradio je takvo sezonsko prebivalište Tihomir Smiljanić. Iako sada naRajcu postoji niz značajnih objekata, Rajačka česma je uvek bila orijentir gde se zakazuju susreti sa nedovoljnim poznavaocima Rajca. Neki ljudi su vodu namenjenu svim posetiocima Rajca, odvukli u svoje vikendice. Kakva bruka!

 

Šta radi ljiška opština? Ko štiti Rajac?

 

Ljiško JKP "Komunalac" imalo je godinama osobu nadležnu, prvenstveno za zaštićeno područje na Rajcu. Samo, da li se demograf može baviti poslovima zaštite i monitoringa zaštićenog područja podjednako uspešno kao biolog, šumarski inženjer ili ekolog?

Planinarski dom (Foto: Miroslava Kojić)

 

Planinarski dom naRajcu izgrađen je uz pomoć Slavkovčana, za smeštaj planinara i ostalih namernika koji dođu naRajac. Dom je otvoren 17. maja 1953. godine posle dvegodine građenja. O otvaranju Planinarskog doma izvestio je valjevski "Napred" u broju od 11. juna te godine, a u sledećem broju, na naslovnoj strani objavljena je fotografija Doma. Svečanosti je prisustvovalo oko 1000 planinara iz Beograda, Valjeva, Kruševca, Čačka, Bora, Smedereva i drugih gradova.

 

Dušan Jovanović, potpredsednik Planinarskog društva "Pobeda" izB eograda, pre zvanične svečanosti, na vrhu Rajca govorio je planinarima o istorijskom i geografskom značaju čitave okoline. Posle njegove smrti 1981. godine, Dom je dobio ime "Čika Duško Jovanović". Dom je imao šah-prostoriju i biblioteku, ali i električno osvetljenje. Glavni majstor bio je Joviša Tošnić. On je radio i na gradnji puta za Rajac. Slavkovčanin sa službom u Beogradu, dipl. pravnik Milorad Kojić (1912‒1991), bio je jedan od osnivača i uspešnih aktivista Planinarskog društva "Pobeda", posebno angažovan sa bratom Desimirom na izgradnji Planinarskog doma na Rajcu.

 

"Pobeda" je najbrojniji planinarski klub u Srbiji sa preko 2000 članova i najvećim brojem akcija, izleta i pohoda. Osnovne aktivnosti Kluba su: izleti, planinarenje, sportska orijentacija, alpinizam, i nadasve druženje sa ljudim araznih profesija, nacionalnosti, koje sve povezuje humanost il jubav prema prirodi. Osnovan je 1948. godine. Planinarski dom na Rajcu najčešće su koristili i koriste planinari "Pobede", ali je sagrađen i za turističke potrebe i kao odmaralište, sa 90 kreveta, strujom, vodom, kupatilom, telefonom.

Kamp za decu (Foto: Anđela Ivanović)

 

Ovog avgusta, kao i nekoliko prethodnih godina, organizuju se planinarski kampovi za decu.

 

Letnji planinarski kamp za decu i mlade trajao je od 20. do 27.avgusta. Deca su učila osnove planinarenja, kako se prave planinarski čvorovi, da razapinju šator, orijentaciju u prostoru, o planinarskoj opremi i njenoj upotrebi, praktičnu obuku iz prve pomoći, o oblacima. Naravno, svakoga dana pešačenja po nekoliko kilometara. Nisu izostalani takmičenja u društvenim igrama.

 

Za 23. i 24. septembar najavljen je Dan čistih planina, sportsko-takmičarska manifestacija, 21. po redu, koju će organizovati Planinarski sportski klub "Pobeda" iz Beograda, a iza koje stoje Planinarski savez Srbije i Planinarski savez Beograda.

 

Na Rajcu postoji luksuzniji objekat "Rajački konaci", u kom ima nekoliko apartmana, a zanimljivo je da goste poslužuje konobar iz Zimbabvea sa nadimkom Tito. Ima još nekoliko privatnih turističkih objekata, tu su i Kolubarini apartmani, a odmaralište Pošte je van upotrebe.

 

U blizini Planinarskog doma, 1973. godine podignut je spomenik đacima kaplarima i svim junacima Kolubarske bitke. O slavnoj bici i ovom spomeniku drugom prilikom.