08.08.2022, 06:50

Ponovo rehabilitovan Nikola Kalabić

Nešto više od četiri godine nakon ukidanja prethodnog, Viši sud u Valjevu, sudija dr Dragan Obradović, doneo je novo rešenje kojim je ponovo usvojen zahtev za rehabilitaciju Nikole Kalabića, nekadašnjeg komandanta Gorske kraljeve garde Jugoslovenske vojske u otadžbini, prenosi Politika.

 

Rešenjem o rehabilitaciji sud je utvrdio da se ništavim od trenutka donošenja smatra sedam odluka Državne komisije za utvrđivanje ratnih zločina okupatora i njihovih pomagača tokom Drugog svetskog rata, donetih od marta do septembra 1945, kao i četiri odluke Zemaljske komisije za utvrđivanje ratnih zločina okupatora i njihovih pomagača tokom Drugog svetskog rata donete od aprila do oktobra 1945, koje se odnose na Nikolu Kalabića.

 

Ništavim se smatra i rešenje Sreskog suda u Mionici od 11. septembra 1946. kojim je Kalabiću konfiskovana nepokretna imovina. Ništave su i sve pravne posledice ovih odluka, konstatovano je u rešenju Višeg suda u Valjevu i navedeno da se rehabilitovano lice, Nikola Kalabić, smatra neosuđivanim.

 

Prema pisanju Politike, rešenje o rehabilitaciji nosi datum 5. jul 2022. i urađeno je na 54 kucane strane. Tokom desetogodišnjeg postupka Viši sud u Valjevu saslušao je više svedoka i ostvario uvid u niz dokumenata pribavljenih iz brojnih institucija među kojima su Međuopštinski istorijski arhiv Valjevo, Ministarstvo odbrane i Vojni arhiv iz Beograda, Arhiv Srbije, Vojni sud u Kruševcu, Institut za savremenu istoriju, Arhiv Jugoslavije, Bezbednosno-informativna agencija, Ministarstvo pravde...

 

Zahtev za rehabilitaciju podnela je 2012. godine Kalabićeva unuka Valjevka Vesna Dragojević koja je tokom ovog postupka vratila porodično prezime i sada se preziva Kalabić. Prvo rešenje o rehabilitaciji Nikole Kalabića isti sudija doneo je krajem aprila 2017. godine, ali je ono posle žalbe protivnika predlagača ukinuto početkom maja 2018. i predmet je vraćen prvostepenom sudu na ponovni postupak. On je trajao više od pet godina i okončan je ovog jula novim rešenjem o rehabilitaciji nekadašnjeg komandanta Gorske kraljeve garde JVUO.

 

U opširnom obrazloženju novog rešenja o rehabilitaciji sudija Obradović je podsetio da je advokat Goran Branković, punomoćnik predlagača rahabilitacije Vesne Kalabić, u završnoj reči konstatovao da je jasno da Nikola Kalabić nije bio pripadnik okupacionih oružanih snaga, niti pripadnik kvislinških formacija, kao i da su u ponovnom postupku kao svedoci ispitana četiri stručna lica, istoričari Bojan Dimitrijević, Veselin Đuretić, Milivoj Bešlin i Milan Radanović i da nijedan od njih u svom iskazu nije mogao da posvedoči, niti je prezentovao bilo koji dokaz o saradnji Nikole Kalabića sa pripadnicima okupatorskih oružanih snaga - Nemcima. Dodao je i da nijedan od njih nije mogao da potvrdi da odluke Državne komisije ukazuju da je Kalabić izvršio ratni zločin, učestvovao u izvršenju ratnih zločina ili naredio izvršenje nekog od ratnih zločina.

 

Viši javni tužilac Dragana Marković, kao zastupnik Republike Srbije, protivnika predlagača u ovom predmetu, ponovila je da poštuje obavezna uputstva koja dobija od Apelacionog javnog tužilaštva u Beogradu, da se ne mogu rehabilitovati i nemaju pravo na vraćanje imovine, između ostalog, i sva ona lica koja je Državna komisija proglasila da su ratni zločinici, odnosno učesnici u ratnim zločinima. Jedina odluka Državne komisije koja, po njenom viđenju, ukazuje da Nikola Kalabić imao veze sa ratnim zločinom, jeste ona koja se odnosi na zločin u selu Drugovac. Na osnovu saslušavanja stručnih lica, proučavanja njihovih knjiga, ona smatra da je nesumnjivo utvrđeno da je u selu Drugovac počinjen ratni zločin, da je u tome učestvovao najveći deo jedinica Gorske garde i ne može se prihvatiti da Nikola Kalabić kao komandant Gorske garde nije znao za taj događaj, da nije izdao naređenje u vezi sa tim događajem. Zbog zločina u Drugovcu nema osnova za rehabilitaciju Nikole Kalabića, ocenila je Dragana Marković.

 

U nastavku rešenja o rehabilitaciji sudija dr Dragan Obradović detaljno je preneo svedočenja istoričara Bojana Dimitrijevića, Veselina Đuretića, Milivoja Bešlina i Milana Radanovića. Na osnovu tih svedočenja i prikupljenih podataka sud je, povodom pitanja utvrđivanja datuma smrti i načina na koji je izgubio život Nikola Kalabić, našao da su podaci navedeni u rešenju Osnovnog suda u Valjevu od 2010. godine, kojim je Nikola Kalabić "kao nestalo lice proglašen za umrlog sa datumom 19.01.1946. godine, kada je poginuo u sukobu sa pripadnicima OZNE u Degurićkoj pećini u blizini Valjeva, jedini zvanični podaci u tom pogledu, samim tim za sud i jedini prihvatljivi u ovom postupku".

 

Povodom zakonske odredbe da ne mogu biti rehabilitovana lica koja su kao pripadnici okupacionih oružanih snaga i kvislinških formacija tokom Drugog svetskog rata lišena života u oružanim sukobima, sud je zauzeo stav da Nikola Kalabić nije bio pripadnik okupacionih oružanih snaga, niti pripadnik kvislinških formacija, iako Zakon o rehabilitaciji nije jasno definisano značenje ta dva pojma.

 

"S obzirom da Nikola Kalabić nikada, ni jednom sudskom odlukom bilo kog nadležnog suda u Srbiji, po završetku Drugog svetskog rata nije bio osuđen na bilo koju kaznu, nadležnost prvostepenog suda se iscrpljuje u oceni kakva je pravna snaga odluka Državne komisije – sedam precizno u ovom rešenju navedenih odluka koje su donete u odnosu na Nikolu Kalabića, od koje zavisi i konačna odluka u ovoj pravnoj stvari", konstatovano je dalje u rešenju o rehabilitaciji.

 

Povodom naloga Apelacionog suda da utvrdi da li je Nikola Kalabić izvršio neki zločin, Viši sud je u ovom rešenju konstatovao da su svedoci, istoričari Dimitrijević, Bešlin i Radanović bili saglasni da Kalabić lično nije bio prisutan događaju u selu Drugovac 29. aprila 1944. godine, da nema njegove bilo kakve pisane naredbe u vezi sa tim događajem i zločinom koji je učinjen... Po ovom pitanju za sud je bilo nesporno da je u borbi oko sela Drugovac učestvovao deo Kalabićeve jedinice, ali da je reč o zoni van Kalabićeve vojne ili teritorijalne nadležnosti.

 

Sud se izjasnio i povodom navoda o sporazumu o nenapadanju između četnika i okupatora, iznevši stav da je bilo kakva ozbiljna saradnja između Nikole Kalabića i Nemaca bila teško moguća i ostvariva imajući u vidu da su u logoru na Banjici bili članovi Kalabićeve najbliže porodice – da mu je otac ubijen u logoru, da su mu u logoru bile majka i sestra, kao i tazbina...

 

Nikola Kalabić nije bio pripadnik okupacionih snaga niti kvislinških formacija, iako je od strane Državne komisije proglašen za zločinca, odnosno ratnog zločinca, konstatovano je u rešenju o rehabilitaciji. Kao razlog za takav stav suda navedeno je to što su svi pripadnici JVuO - Ravnogorskog pokreta u pogledu antifašističkog delovanja izjednačeni sa borcima NOR-a, shodno zakonu iz 2004. godine.

 

Odluke Državne komisije kojima je Kalabić proglašen za ratnog zločinca, po oceni Višeg suda, nezakonite su sa procesno-pravnog stanovništva prema važećim propisima iz perioda kada su donete i navedenim odlukama postupljeno je suprotno tada važećim zakonima i ustavu zemlje. Nikola Kalabić je nesumnjivo bio živ do 19.01.1946. godine, konstatovao je valjevski sud i dodao da u postupku donošenja odluka Državne komisije njemu nije data mogućnost da se brani, a što je u tom periodu predstavljalo jedno od osnovnih pravnih načela i bilo garantovano odredbama tada još uvek važećeg Ustava Kraljevine Jugoslavije.

 

Imajući u vidu sve navedeno, sud je našao da su odluke Državne komisije iz perioda od marta do septembra 1945. godine donete iz ideološko-političkih razloga i zbog toga je uvažen zahtev za rehabilitaciju Nikole Kalabića kao osnovan, prenosi Politika.