09.02.2023, 07:57

Istraživanje: Valjevski čađavi vazduh i sistem daljinskog grejanja - Može li drugačije?

Rezultate istraživanja i analize "14 godina Toplane Valjevo: Valjevski čađavi vazduh i sistem daljinskog grejanja - Može li drugačije?", koje je sprovela Nevladina organizacija Centar za održiv lokalni i regionalni razvoj Šušeoka, saopštio je na konferenciji za novinare autor dr Slobodan Ilić.

 

- Od početnog cilja da se po završetku svih projektovanih faza toplifikacije na sistem daljinskog grejanja u Valjevu priključi oko 15 hiljada domaćinstava, ili oko 1,25 miliona kvadratnih metara grejne površine, do kraja 2021. godine ostvareno je sledeće - priključeno je 10 posto stambenih jedinica (4.847 od 47.857) ili 15 posto ukupnog broja domaćinstava (4.847 od 32.178) ili 33 posto grejne površine (411.218 od 1,25 miliona kvadratnih metara). Gašenjem 23 kotlarnice i uvođenjem novih tehnologija u proizvodnji toplotne energije u periodu od 2008. do 2021. godine Toplana Valjevo je uspela da sve štetne materije koje emituje u vazduh svede ispod zakonom dozvoljenih, što je veoma dobro, ali je nedovoljno s obzirom na to da je Valjevo grad sa izrazitim problemom aerozagađenja - zaključci su istraživanja koje je saopštio Ilić i dodao:

 

- Ako bi se nastavilo sa primenom sadašnjeg modela finansiranja priključivanja na sistem daljinskog grejanja, uz dinamiku priključivanja ostvarenu poslednjih godina (87 korisnika, odnosno 13.480 kvadratnih metara godišnje) za dostizanje postavljenog cilja od 15 hiljada domaćinstava bilo bi potrebno 117 godina, a za dostizanje grejne površine od 1,25 miliona kvadratnih metara 62 godine. Razgranata toplovodna mreža i kapacitet Toplane, koji je mnogo veći od onoga što se sada koristi u sistemu daljinskog grejanja, omogućava da se primeni novi model finansiranja, sa primerenim podsticajima za priključenje na sistem daljinskog grejanja, koji bi usvojila Skupštine grada, što bi, vremenom, generisalo daleko povoljnije podatke o aerozagađenju u Valjevu.

 

Slobodan Ilić (Foto: Kolubarske.rs)

Postojeći model finansiranja i podsticaja za priključenje na sistem daljinskog grejanja u Valjevu ne funkcioniše i ne daje preko potreban rezultat, navodi dr Slobodan Ilić, a razlozi su neinformisanost potencijalnih korisnika i ekonomski – skupi priključci, skupo grejanje, nedovoljna termoizolacija nepriključenih objekata...

 

- Potrebno je sačiniti odgovarajuće analize u cilju utvrđivanja realnog stanja i sagledavanja svih ključnih aspekata postojećeg modela, pa onda potencijalnim korisnicima valjevskog sistema daljinskog grejanja, kroz ozbiljnu gradsku kampanju, ponuditi rešenja na rok od pet do deset godina, u formi novog modela sa "paketom" aktivnosti i primerenih podsticaja. Možda bi trebalo ustanoviti koliko ima potencijalnih korisnika lociranih uz samu trasu toplovoda i u njenoj neposrednoj blizini, pa se u prvoj fazi fokusirati na njih - predložio je Ilić i dodao:

 

- Ako bi neko pitao koliko bi nas to više koštalo, moglo bi se odgovoriti, a koliko bi Republički fond zdravstvenog osiguranja uštedeo ako bismo imali zdrave sugrađane. Koliko se našeg novca potroši kad obole hiljade ljudi i leče se više decenija? Ili, možda još drastičniji argument - koliko naših sugrađana napušta Valjevo i zbog prekomernog aerozagađenja? Da li u našem gradu ima dovoljno svesti kod svih onih koji su "nadležni", a to znači kako kod gradskog rukovodstva tako i kod pozicionih i opozicionih političkih stranaka, stručnjaka iz JKP Toplana Valjevo, domaćih stručanjaka različitih profila, postojećih i budućih korisnika sistema daljinskog grejanja, pa da se civilizovano, kroz društveni dijalog i druge javne formate, dođe do novog modela koji radi i daje rezultat? Negativan odgovor bi nas uverio da na lokalnom nivou nedostatak potrebnog stepena odgovornosti i "političke svesti" onemogućava rešavanje životno važnog pitanja za sve naše sugrađane - zaključio je dr Slobodan Ilić.

 

Izvodi iz sprovedenog istraživanja i izvršene analize

 

U Toplani su do kraja 2012. godine instalisana dva kotla ukupne snage 80 megavata. U periodu od 2008. do 2012. prosečna godišnja novopriključena grejna površina bila je 2,4 puta veća, a prosečna godišnja izgrađena vrelovodna mreža za 52 odsto duža nego u periodu od 2013. do 2021. godine.

 

Oko dva puta je bilo više izgrađenih toplotnih podstanica na godišnjem nivou. U periodu od 2008. do 2012. na sistem daljinskog grejanja godišnje se priključivalo 66 posto više novih korisnika nego što je to bio slučaj u periodu 2013-2021. godina. JKP Toplana Valjevo u periodu od 2017. do 2021. godine nije realizovalo 57 posto svojih planiranih investicija.

 

Pet je razloga za sprovedeno istraživanje i analizu

 

• Eskalacija problema energetskih izvora poslednjih godina kako u svetu, tako i kod nas dovelo je do toga da je pitanje grejanja, prestalo da bude samo energetski problem, već sve više postaje ekonomski, socijalni i zdravstveni problem;
• Sistem daljinskog grejanja (SDG) je ocenjen kao izuzetno komforan u primeni i ekološki prihvatljiv;
• Pokušaj da se sagledaju efekti proizašli iz Memoranduma o razumevanju u vezi sa četvrtom fazom programa "Rehabilitacija sistema daljinskog grejanja u Srbiji" zaključenog septembra 2010. godine, koji sam zajedno sa tadašnjim ministrom rudarstva i energetike, u ime Vlade Srbije, potpisao sa direktorom kancelarije KfW banke u Beogradu J. Velšof, a kojim se predviđa ulaganje oko 58 miliona evra u SDG u toplanama iz 18 gradova Srbije (https://rtv.rs/rsn/ekonomija/potpisan-memorandum-sa-kfw-bankom-za-daljinsko-grejanje_212087.html). Iz tog sporazuma Valjevo je dobilo 3,15 miliona eura uz veoma povoljne uslove – grejs period i rok otplate od 12 godina i kamatnu stopu od 2,5 odsto, koji treba da budu vraćeni do kraja ove godine;        
• Proteklo vreme od kada su u rad pušteni Toplana sa SDG, nametnulo je obavezu da se na jedan ozbiljan način sagleda koliko su iskorišćeni potencijali SDG, posebno sa aspekta rešavanja problema aerozagađenja.
• Pokušaj da se, na lokalnom nivou, civilizovano, kroz društveni dijalog ili druge javne formate, aktivira pitanje odgovornosti i "političke svesti", u pravcu rešavanje životno važnog pitanja za sve naše sugrađane.