27.11.2014, 17:39

Skromna komemoracija na Petom puku

Danas je, na Spomen groblju na Petom puku, održana tradicionalna komemorativna svečanost, kojom je odata pošta streljanima 27. novembra 1941. godine. Prema dostupnim podacima, od 365 zarobljenih, koje su Škava i njegovi četnici predali Nemcima “za municiju”, njih 263, ne samo iz Valjeva i okoline, već i iz Užica, Čačka, Požege, Kruševca, Gornjeg Milanovca... streljano je na Petom puku, na današnji dan. Njih su, kako je zapisano u udžbenicima istorije, Nemcima u Slovcu predali četnici. Retki pojedinci su, poput Ratomira Vranića, koji je docnije živeo u Valjevu, preživeli i do kraja života dolazili na komemorativnu svečanost svakog 27. novembra.

Te skupovu su, naizmenično, svake godine pripremali opštinski ili gradski SUBNOR-i iz mesta iz kojih su poticali streljani na Petom puku. Današnji program pripremili su Užičani sa svojim gimnazijalcima, a među malobrojnim posetiocima bio je i Aleksandar Vujić Subotić, jedan od načelnika Gradske uprave u Valjevu.

Spomen groblje na Petom puku, u maju 1967, posetio je Josip Broz i tada upalio “večni plamen”, koji godinama ne radi. U njemu su sahranjeni i znani i neznani borci jedinica NOR-a, oslobodilaca Valjeva u septembru 1944. godine.

Spomen park na Petom puku (Foto: Đorđe Đoković)

“Pasja groblja” na Petom puku

Nesporno je i to da su na području Petog puka, od “Trudbenikove” ciglane kod sadašnjeg Vatrogasnog doma, do Đenovca, postojala (i postoje) “pasja groblja” ljudi, koje su, ne retko i bez presuda, streljali “oslobodioci” Valjeva posle 1944/45. godine. Njihove kosti godinama su iskopavane, pa je postojala ideja da se sahrane u zajedničku spomen-kosturnicu, što nikada nije realizovano.

Dobrim delom i zbog toga, tokom 1990-tih, kada se Srbija talasala na protestima opozicije sa SPO-om na čelu u nastojanjima da obori SPS režim Slobodana Miloševića, gotovo je došlo do sukoba pristalica “partizana” i “četnika”. Nastojanja “opozicionara” da održe opelo svojima, koji su završili na “pasjim grobljima”, sprečile su pristalice vlasti postavljene u kordonu kako bi “svojim telima branile ulazak u Spomen groblje”, a skup su obezbeđivale i jake policijske snage. Na kraju, opelo je održano van Spomen groblja uz sveće zapaljene pod jednim borićem na ulasku u njega.

U izveštaju, koji je te večeri bio emitovan u centralnom dnevniku RTS-a, pojavila se i izjava jedne od visokopozicioniranih funkcionerki SPS-a, za koju autori TV storije i danas tvrde da je oni nisu snimili. Čiji je snimak može da se nagađa, pretpostavka “na prvu” je da ju je načinio snimatelj “nadležne službe”, koji je, dakako, bio “na poslu”. Mnogi od prisutnih tada su pomislili kako je ta kamera u rukama nekoga “opozicionara”.

 

Spomen park na Petom puku (Foto: Đorđe Đoković)

Kako je i današnji skup pokazao, valjevski SUBNOR je nemoćan da sam smisleno organizuje tu i slične aktivnosti (1941-1945), pa bi bilo dobro da gradska vlast, sa istom pažnjom prema svim žrtvama srpskih podela i minulih ratova, pomogne, ne samo finansijski, takve komemortativne skupove.