30.01.2015, 09:09

U Centralu uskoro parfimerija Lilly

Nakon „Šofer bara”, u koju je ušla „Panda”, i “Central” više nije kafana i omiljeno sastajalište, pre svega starijih, Valjevaca. U “Central”, koji su mnogi s pravom zvali Gradska kafana, useliće se parfimerija “Lilly”. Kafanske stolove i stolice, šank, klavir iz ćoška, zameniće „mirišljave” police... Kažu, "to nalaže tržište, a kafane je pregazilo vreme". Kako nezvanično saznajemo, zbog dugova, ali i troškova koje „pravi Central”, vlasnik Vidoje Vujić odlučio je da kafanu izda u zakup „Lilly” drogeriji, koja ovih dana počinje rekonsrtukciju objekta u centru grada. Nije to prvi put da kafana “Central”, jer “to nalaže tržište”, biva pretvorena u trgovinu. U „Centralu“ je pre 25 godina, na opšte zadovoljstvo Valjevaca, bila italijanska Robna kuća “Đovani”.

Robna kuća Đovani, 1990. (Foto: Dušan Jovanović)

Zatvaranje kafane “Central”, koja je sagrađena 1941. godine podstakla nas je da se podsetimo “Narodne  gostionice”, kafane i bioskopa “Central”, “Soldatenhajma”, vojne menze, ugostiteljskog preduzeća “Proleće”, potom “Sloge”, Robne kuće “Đovani”, privatizacije “Sloge”…

Gostionica - hotel “Central”

“Central” je sagrađen na mestu “Narodne gostionice”, koju su ortački 1939. godine kupili Krsta Pašić i Zarije Penezić, rodom iz užičkog okruga. Upoznali su se za vreme Prvog svetskog rata, postali drugovi i doživeli zajedno albansku golgotu. Zarije je u Valjevo došao 1920, a Krsta godinu dana docnije.

U kjnjizi “Valjevske kafane”, Dragutin Bajić je zapisao da su Krsta i Zarije od Radovanovićevih naslednika kupili kafanu “Narodna gostionica”, u ulici Vuka Karadžića, prostranu avliju, kafanske štale i još tri manja lokala u kojima su bile piljarnica, prodavnica i kasapnica. Pošto je “Narodna gostionica” bila zapuštena odlučili su da je sruše i naprave novu. “Prvo su bili porušeni dućani iz Vuka Karadžića ulice, gde je podignuta sala za prikazivanje filmova. Nova zgrada kafane završena je početkom 1941.godine. U prizemlju je imala veliku i prostranu salu, na koju se nadovezivala manja, a između njih se nalazio zastakljeni pokretni paravan. Na sprratu je bilo trinaest soba za prenoćište, a u zapadnom krilu hotela, u dve preuređene sobe, smešteno je etažno grejanje za ceo sprat, a prizemne sale su grejane na klasičan način. U kafanu se ulazilo na samom ćošku, a na sprat kroz uzan hodnik između kafane i bioskopske sale. Svečano otvaranje kafane i bioskopa bilo je u martu 1941. godine, kada je kafani dato ime “Central”.

Krsta Pašić i Zarije Penezić u svom novom objektu radili su samo od marta do avgusta 1941, kada je nemačka komanda objekat uzela za svoje potrebe i zvao se “Soldatenhajm” – Vojnički dom, u kome su Nemci pravili igranke i dočeke Nove godine. Bioskopska sala je radila, ali pod budnim okom nemačke policije i agenata. Ortakluk Penezića i Pašića je raskinut 1943. godine, kada su se izdelili. Peneziću je pripala kuća u Knez Miloševoj ulici, a Central je pripao Pašiću.

Central, 1945. (Foto: "Valjevske kafane", D.Bajić)

Odmah po završetku Drugog svetskog rata u “Central” se uselila Vojna menza, a na spratu Dom narodne omladine. Odlukom Gradskog narodnog odbora u maju 1948. godine nacionalizovana je celokupna imovina i zgrada sa bioskopskom salom. Posle iseljenja Vojne menze “Central” ulazi usastav Ugostiteljskog preduzeća “Proleće”, kasnije je izvršeno spajanje u “Sloga”.

Unutrašnje prostorije kafane “Central”  su renovirane nekolio puta, da bi 1990 “Sloga” prostorije ustupila Đovaniju, trgovcu iz Trsta za otvaranje robne kuće, koja je radila kratko, jer je zbog krize u Srbiji vlasnik dućan zatvorio. Na spratu, gde su nekada bile hotelske sobe, bila je uprava preduzeđa Sloga”, opisano je u knjizi “Valjevske kafane”, Dragutina Bajića. 

Privatizacija “Sloge”

Nakon odlaska “Đovanija”, “Central” ponovo postaje kafana u vlasništvu Ugostiteljskog preduzeća “Sloga”, da bi u oktobru 2006. godine bila privatizovana.

Za čak če­ti­ri pu­ta veći iznos, od početnih 111 mi­li­o­na do 470 mi­li­o­na di­na­ra, “Slogu” je na aukciji Agencije za privatizaciju kupio Vidoje Vujić. Ugovoreno je pla­ća­nje na šest go­di­šnjih ra­ta, a kon­ku­ren­ti su mu bi­li bi­zni­sme­ni: Mi­loš Ko­me­no­vić (ga­zda "In­ter­spi­da"), Bo­jan Ma­ti­je­vić (me­sna in­du­stri­ja Ma­ti­je­vić), Đor­đe Mo­mi­ro­vić (vla­snik "Mo­ne")...
Vujić je kupiio "Slo­gu", koja je tada u svom sa­sta­vu imala ho­te­le "Grand"  i "Nar­cis" u Valjevu, "Balkanija" i "Ma­ljen" na Divčibarama, za­tim ka­fa­ne "Cen­tral" i "Šu­ma­di­ja".

Restitucija

Naslednicima, koji i danas žive u Valjevu, nije ništa vraćeno od imovine Krste Pašića. Kafana “Central” im neće biti vraćena, jer je pre donošenja Zakona o restituciji prodata, pa “na nju nemaju pravo!”. Bioskopska sala, kojom gazduje ili bi bar trebalo da gazduje Grad, odnosno Centar  za kulturu, je napuštena i ruinirana već nekoliko godina. Zakon o restiticiji ili vraćanju oduzete imovine i obeštećenju donet je  2011. godine, kojim će biti obeštećeni vlasnici nacionalizovane imovine. Precizirano je da će predmet vraćanja biti oduzete nepokretnosti, građevinsko zemljište, poljoprivredno zemljište, šume, šumsko zemljište, stambene i poslovne zgrade, stanovi, kao i pokretne stvari i preduzeća.

Naslednici Krsta Pašića su pre skoro četiri godine podneli zahtev za vraćanje imovine, međutim, još uvek čekaju i nadaju se da će im makar bioskop biti vraćen.